Jak wiadomo francuska wymowa do najłatwiejszych nie należy. Jednak jej zasady są bardzo dokładnie określone i jeśli będziesz się ich trzymać (i o nich pamiętać!), czytanie nie powinno stanowić dla Ciebie większego problemu.
Poniżej postaram się Ci przybliżyć najważniejsze zasady francuskiej wymowy w jak najjaśniejszy, uproszczony sposób. Jednak zanim zaczniemy, trzeba wyraźnie zaznaczyć, że od każdej z zasad istnieje dość dużo wyjątków. Również bardzo wiele dźwięków czy słów będzie wymawianych inaczej w zależności od konkretnego kraju czy regionu. Poniżej skupimy się na wymowie standardowej (français standard) i odpowiednio uproszczonej – tak, żeby była przystępna dla początkujących.
Zacznijmy od kilku najważniejszych, ogólnych reguł.
Jeśli uczysz się już francuskiego, to najprawdopodobniej zauważyłeś/aś, że często nie wymawiamy nawet połowy tego, co jest napisane 🤭 dobrym przykładem jest:
haut – wysoki; wymawiane jako [o]
Dokładnie tak, piszemy cztery literki, wymawiamy jedną. I to wcale nie jest jakiś odosobniony przypadek. Im szybciej się do tego przyzwyczaisz, tym lepiej dla Ciebie.
Ale to nie jedyna trudność we francuskiej wymowie. Niełatwo jest również rozróżnić i poprawnie wymówić dźwięki zamknięte (fermé) i otwarte (ouvert). Zarówno „e” i „o” istnieją w wersji zamkniętej i otwartej. Jednak dla obcokrajowców usłyszenie, czy dźwięk jest otwarty czy zamknięty, a tym bardziej poprawna wymowa danego dźwięku, są niezwykle trudne – często brzmi to dla nas jednakowo. Tym razem nie będziemy się specjalnie skupiać na tym rozróżnieniu.
Warto również przyjąć zasadę, że końcówek nie czytamy. Jeśli wyraz kończy się na „e”, wymawiamy tylko spółgłoskę, która je poprzedza. To bardzo częsty przypadek w formach żeńskich przymiotników:
grande – duża [gʀɑ̃d]
vivre – żyć, mieszkać [vivʀ]
Podobniej postępujemy, jeśli na końcu wyrazu stoi spółgłoska: w wymowie nie ma po niej śladu:
évident – oczywisty [evidɑ̃]
To bardzo częsty przypadek bezokoliczników zakończonych na „-er”
écouter – słuchać [ekute]
manger – jeść [mɑ̃ʒe]
Ale uwaga na bezokoliczniki zakończone na „-ir”! W ich przypadku czytamy wszystko:
partir – wyjeżdżać [paʀtiʀ]
sortir – wychodzić [sɔʀtiʀ]
Ok, przyszedł czas na konkretne przypadki:
ai [ɛ] – gdy po a występuje i, całość czytamy [ɛ], czyli jak „e”. Konkretnie jest to „e” otwarte
air – powietrze [ɛʀ]
français – francuski [fʀɑ̃sɛ]
ail, aille [aj] – takie połączenie czytamy po prostu jako „aj”
ail – czosnek [aj]
paille – słoma [paj]
aim, ain, eim, ein, ym, yn [ɛ̃] – i tu zaczynają się pierwsze trudności. [ɛ̃] to dźwięk nosowy, czyli jakbyśmy chcieli wypowiedzieć polskie „ę”, ale w właśnie w nosowy sposób. Nie martw się, jeśli nie wychodzi Ci od razu: to kwestia praktyki i osłuchania z językiem.
main – dłoń [mɛ̃]
nain – karzeł [nɛ̃]
peintre – malarz [pɛ̃tʀ]
symbole – symbol [sɛ̃bɔl]
syndicat – związek zawodowy [sɛ̃dika]
am, an, em, en [ɑ̃] – tutaj mamy podobną sytuację do tej z przed chwili: znowu dźwięk nosowy, ale tym razem wymawiamy „ą”
camp – pole [kɑ̃]
banque – bank [bɑ̃k]
temps – pogoda; czas [tɑ̃]
entendre – słyszeć [ɑ̃tɑ̃dʀ]
au, eau [o] – czytamy jako „o”, konkretnie jest to o zamknięte
haut – wysoki [o]
beau – piękny [bo]
e [ə] – gdy widzimy „e” bez żadnego akcentu, najczęściej wymówimy jest podobnie do polskiego „y”. Czasami, zwłaszcza w języku potocznym, jest ono zupełnie pomijane.
petit – mały [p(ə)ti]
refaire – zrobić ponownie; odnowić [ʀəfɛʀ]
é [e], è [ɛ] – gdy „e” ma akcent graficzny, trzeba je przeczytać. Gdy jest to accent aigu (ten zwrócony w prawą stronę) jest to „e” zamknięte. Kiedy „e” ma accent grave (zwrócony w lewą stronę), jest to „e” otwarte.
été – lato [ete]
mère – matka [mɛʀ]
eil [ɛj], czyli dobrze znane każdemu Polakowi „ej”
soleil – słońce [sɔlɛj]
eu [ø] – to kolejny trudniejszy dźwięk: najłatwiej go wymówić układając usta jak do „u”, ale wymawiając „e”
bleu – niebieski [blø]
ill [ij], [il] – I tu sprawa też nie jest taka prosta. Jeśli „ill” znajduje się w środku słowa, najczęściej wymawiamy je jako [ij]. Ale uwaga! Od tej zasady jest dość dużo wyjątków! Natomiast jeśli „ill” występuje na początku słowa, będziemy je wymawiać jako [il]
papillon – motyl [papijɔ̃]
billet – bilet [bijɛ]
ale:
ville – miasto [vil]
mille – tysiąc [mil]
tranquille – spokojny/-a [tʀɑ̃kil]
illusion – iluzja [ilyzjɔ̃]
im, in [ɛ̃], [im, in] – tutaj też wszystko zależy: jeśli po „im” lub „in” mamy spółgłoskę, wymawiamy je jako [ɛ̃]. Jeśli po tych dwóch literach występuje samogłoska, słychać [im] lub [in]
infirmier – pielęgniarz [ɛ̃fiʀmje]
impatient – niecierpliwy [ɛ̃pasjɑ̃]
mine – kopalnia [min]
cinéma – kino [sinema]
œ [œ] – kolejny skomplikowany dźwięk. Najławtwiej będzie nam go wymówić układając usta jak do polskiego „y” i mówiąc „e”
oeuvre – dzieło [ɶvʀ]
soeur – siostra [sɶʀ]
oi, oy [wa] – czyli coś podobnego do polskiego „ła”
boisson – napój [bwasɔ̃]
royal – królewski [ʀwajal]
om, on [ɔ̃], [om, on] – gdy po tych dwóch literkach mamy spółgłoskę, czytamy je jako [ɔ̃] – kolejny nosowy dźwięk, tym razem coś pomiędzy polskim „ą” a „o”. Ale kiedy po „om” lub „on” mamy samogłoskę, problem znika – całość czytamy jak [om] lub [on]
tombe – grób [tɔ̃b]
son – dźwięk [sɔ̃]
tome – tom [tɔm]
monotone – monotonny [mɔnɔtɔn]
ou [u] – ten dźwięk to zwykłe „u”
groupe – grupa [gʀup]
oublier – zapomnieć [ublije]
u [y] – a to już dźwięk, który możemy uzyskać wymawiając „u”, ale przy ustach ułożonych jak do gwizdania
musique – muzyka [myzik]
utiliser – używać [ytilize]
c + a, o, u [k] – „c” w połączeniu z tymi trzema samogłoskami wymawiamy jako [k]
cave – piwnica [kav]
code – kod [kɔd]
culte – kult [kylt]
c + e, i, y [s] – „c”, po którym występują „e”, „i”, „y” wymawiamy jako [s]
scène – scena [sɛn]
médecine – medycyna [medsin]
cyanure – cyjanek [sjanyʀ]
ç [s] – to również dźwięk [s]
leçon – lekcja [ləsɔ̃]
ch [ʃ] – ten dźwięk z kolei można porównać do polskiego „sz”
chocolat – czekolada [ʃɔkɔla]
chat – kot [ʃa]
g + a, o, u [g] – sytuacja z „g” jest podobna do tej z „c”. Gdy po „g” pojawia się „a”, „o” lub „u”, wymawiamy je po prostu jak [g]
égal – równy [egal]
gomme – gumka [gɔm]
guépard – gepard [gepaʀ]
g + e, i, y [ʒ] – „g”, po którym pojawia się „e”, „i” lub „y” czytamy jak [ʒ], czyli jak polskie „ż”
gentil – uprzejmy [ʒɑ̃ti]
gigantesque – gigantyczny [ʒigɑ̃tɛsk]
gymnastique – gimnastyka [ʒimnastik]
gn [ɲ] – ten dźwięk można porównać do polskiego „ń”
montagne – góra [mɔ̃taɲ]
h – „h” natomiast nie czytamy wcale
histoire – historia [istwaʀ]
j [ʒ] – „j” również czytamy podobnie jak polskie „ż”
joli – ładny; miły [ʒɔli]
ph [f] – to z kolei dźwięk podobny do polskiego „f”
phare – latarnia [faʀ]
s [s], [z] – jeśli „s” występuje na początku wyrazu lub zaraz po nim mamy kolejne „s”, czytamy je po prostu jako „s”. Ale jeśli mamy pojedyncze „s” pomiędzy dwiema samogłoskami, czytamy je jako „z”
sale – brudny [sal]
mousse – piana; mech [mus]
musée – muzeum [myze]
Uff, przebrnęliśmy przez najważniejsze, uproszczone zasady. I samo nasuwa się pytanie: jak to wszystko zapamiętać? 🙈 Tak jak przy każdym aspekcje języka, tak i tutaj najważniejsza jest praktyka: nie ucz się powyższych reguł na pamięć! Czytaj i w trakcie czytania wykorzystuj te zasady. Najlepiej jeśli masz kogoś, kto może Cię na bieżąco poprawiać, nauczyciela lub native’a. Jeśli nie, spróbuj się nagrać i potem odsłuchać: usłyszysz więcej niż podczas samego mówienia. Za każdym razem, gdy masz wątpliwości co do poprawnej wymowy, sprawdź zasady. Po kilku tekstach powinno być dużo lepiej, a z czasem bez problemu zapamiętasz wszystkie zasady. Pamiętaj też, że w Internecie jest pełno słowników, które umożliwiają odłsuchanie poprawnej wymowy. Zdecydowanie warto z nich korzystać.
